Nhưng vào cuối thế kỷ 17, thay vì thông qua các biểu tượng để tìm kiếm “Chúa ngoài Chúa," (the God beyond God) tín đồ Kitô lại biến nó thành chứng cớ cụ thể. Sir Isaac Newton đã tuyên bố rằng hệ thống vũ trụ của ông cho thấy không còn nghi ngờ gì nữa sự tồn tại của một tạo hóa thông minh, toàn trí và toàn năng, kẻ rất giỏi về ngành Cơ học (Mechanicks) và Hình học (Geometry)." Mê hoặc bởi viễn tượng của sự xác quyết được đúc bằng sắt như thế, hàng giáo sĩ đã ra tay phát triển một nền thần học dựa trên khoa học mà cuối cùng dùng nền Cơ Học (Mechanick) của Newton, và sau này, (ý tưởng) Nhà Thiết Kế Thông Minh của William Paley làm cốt yếu cho Kitô giáo phương Tây.

Nhưng nền Đại Cơ Học (Great Mechanick) chỉ là một thần tượng, một loại phóng chiếu của con người mà tốt nhất nền thần học nên tránh. Chúa vốn là cốt yếu đối với vật lý học Newton nhưng không lâu về sau các nhà khoa học khác đã có thể loại bỏ giả thuyết-Chúa và, cuối cùng, Darwin cho thấy rằng đã không hề có bằng chứng nào cho sự tồn tại của Chúa. Điều này đã không thể là một thảm họa nếu tín đồ Kitô không cứ phải lệ thuộc vào nền tôn giáo khoa học của mình mà họ đã mất đi những thói quen cũ của tư tưởng và không còn có phương kế xoay sở nào khác.

Học thuyết Biểu tượng là cốt yếu cho tôn giáo tiền hiện đại, bởi chỉ nó mới có thể nói về thực thể tột cùng (ultimate reality) – Chúa, Tao, Brahman hay Nirvana – theo phép tương suy, vì nó nằm ngoài phạm vi của từ ngữ. Tín đồ Do Thái và Kitô cả hai đã táo bạo phát triển phương pháp đọc Thánh Kinh đầy sáng tạo và bóng bẩy, và mỗi đoạn viết của Kinh Quran được gọi là một ayah ("dụ ngôn"). St Augustine (354-430 TL.), một thẩm quyền lớn của cả người Công giáo và Tin lành, khẳng định rằng nếu một đoạn viết của Thánh Kinh mâu thuẫn với khoa học uy tín, nó phải được giải thích theo phép phúng dụ (allegorically). Điều này vẫn là tiêu chuẩn hành đạo ở phương Tây cho đến thế kỷ 17, khi trong một nỗ lực cạnh tranh với phương pháp khoa học chính xác, các tín đồ Kitô bắt đầu đọc Kinh Thánh y theo nghĩa đen mà không cần so sánh với lịch sử tôn giáo.

Hầu hết các nền văn hóa tin rằng có hai con đường được thừa nhận dẫn đến chân lý. Người Hy Lạp gọi chúng là Thần thoại (mythos) và Lẻ phải (logos) [LND: Logos tiên khởi do Heraclitus (536-475 TTL) nêu ra để chỉ nguồn gốc trật tự của vũ trụ, nhưng dần theo thời gian ý nghĩa ban đầu đã bị biến dạng. Kitô giáo về sau dùng logos để chỉ “Ngôi Lời”, ám chỉ Jesus]. Cả hai đều cốt yếu và không có cái nào hơn cái nào; chúng không mâu thuẫn nhau mà lại bổ sung cho nhau, với mỗi phạm vi năng lực riêng của mình. Lẻ phải - Logos - (hay lý luận – “reason") là phương thức thực dụng của suy nghĩ cho phép chúng ta sinh hoạt hiệu quả trên đời và do đó, để đáp ứng chính xác với thực tế bên ngoài. Nhưng nó không thể làm dịu đi nổi đau khổ của con người hoặc tìm ra ý nghĩa tột cùng trong cuộc đấu tranh của cuộc đời. Vì thế mọi người quay sang thần thoại (mythos), những câu chuyện đã không có kỳ vọng đến độ chính xác lịch sử mà đúng hơn là nên được xem như là một hình thức ban đầu của tâm lý; nếu được diễn dịch thành nghi thức hoặc hành động đạo đức, một huyền thoại tốt giúp bạn đối phó với cái chết, phát hiện ra một nguồn nội lực, và chịu đựng đau đớn và phiền muộn với sự thanh thản.

Trong thế giới cổ đại, môn chiêm tinh học không được coi là thực, nhưng chủ yếu là dùng để điều trị; nó đã được phù phép đọc tụng khi người ta cần một sự truyền đạt sức lực huyền bí ấy – một cách nào đó – đã mang một cái gì đó ra khỏi cỏi hư vô nguyên sơ: bên một giừơng bệnh, một lễ đăng quang hoặc trong một cuộc khủng hoảng chính trị. Một vài môn chiêm tinh học đã dạy con người làm thế nào để mở được chìa khóa sáng tạo của riêng mình, những môn khác làm cho họ ý thức được sự chống chỏi cần thiết để duy trì trật tự xã hội và chính trị. Bài thánh ca Sáng Thế Ký (Genesis), được viết trong thời kỳ dân Do Thái sống lưu vong tại Babylon vào thế kỷ thứ 6 TTL, là một bài bút chiến (polemic) nhẹ nhàng đối kháng với tôn giáo của Babylon. Tầm nhìn của nó về một vũ trụ trật tự, nơi tất cả mọi thứ đã có chỗ của nó có lẽ đã an ủi cho một dân tộc lưu vong, mặc dù - như chúng ta có thể thấy trong Thánh Kinh - một vài kẻ lưu vong ưa thích một vũ trụ học hung hản hơn.

Nó có thể không dứt khoác là phiên bản của một huyền thoại, bởi vì nó đề cập đến các khía cạnh của cuộc sống không thể lường được. Để duy trì hiệu quả, nó phải đáp ứng với hoàn cảnh đương đại. Trong thế kỷ 16, khi người Do Thái bị trục xuất hết vùng này đến vùng khác ở châu Âu, một Isaac Luria bí ẩn đã xây dựng một huyền thoại sáng tạo hoàn toàn mới không giống với câu chuyện Sáng Thế Ký. Nhưng thay vì bị nguyền rủa vì trái với Thánh Kinh, nó lại gợi hứng cho một phong trào quần chúng giữa dân Do Thái, bởi vì nó là một câu chuyện tả thực về thế giới bấp bênh mà họ đang sống; được hổ trợ với các nghi thức đặc biệt, nó cũng đã giúp họ đối mặt nỗi đau và khám phá ra một nguồn sức mạnh.

Tôn giáo lẻ ra không cung cấp những lời giải thích vốn nằm trong năng lực của lẻ phải, mà giúp chúng ta sống một cách sáng tạo với những hiện thực mà với chúng không có đáp án dễ dàng nào và tìm được một nơi ẩn náu an bình bên trong chính mình; tuy nhiên thay vì thế, ngày nay nhiều người lại chọn một sự xác quyết không chống đở được. Nhưng có thể nào chúng ta đáp ứng lại thuyết tiến hóa bằng tôn giáo? Có thể nào chúng ta cứ sử dụng nó để phục hồi một ý niệm xác thực hơn về Chúa?

Một lần nữa Darwin lại chứng tỏ rằng - như Maimonides, Avicenna, Aquinas và Eckhart đã chỉ ra - chúng ta không thể xem Chúa chỉ đơn giản như là một nhân cách linh thiêng, kẻ đã một tay tạo dựng nên thế giới. Như thế có thể gúp chúng ta không còn chú ý đến các thần tượng của sự xác quyết nữa mà trở về với “Chúa ngoài Chúa." Môn thần học tốt nhất là một sự thực tập tâm linh, tương tự như thơ. Tôn giáo không phải là một khoa học chính xác, nhưng là một dạng nghệ thuật, như âm nhạc hay hội họa, giới thiệu chúng ta một cách nhận thức hoàn toàn khác với thuần lý và có thể không dễ dàng diễn đạt bằng lời. Tốt nhất, nó cho chúng ta một thái độ luôn tự vấn, đó là, có lẽ không phải không giống như nổi sững sờ mà ông Dawkins kinh qua - và đã giúp tôi cảm nhận - khi ông trầm ngâm trước các tuyệt tác của sự chọn lọc tự nhiên.

Nhưng Darwin đã khám phá ra cái gì của sự đau khổ và lãng phí? Tất cả các (tôn giáo) truyền thống lớn cho rằng kẻ thuần tín nên quán tưởng về nổi khổ ở khắp nơi là một phần của cuộc sống không thể tránh khỏi, bởi vì, nếu chúng ta không thừa nhận điều thực tế khó chịu này, thì không thể có lòng nhân từ nằm ở chính giữa đức tin. Cảnh tượng gần như không chịu nổi của vô số các giống loài biến vào lãng quên một cách đau đớn không phải là không giống như một số thiền quán cổ điển của Phật giáo về Nhất Đế của Tứ Diệu Đế (LND: dukkha ariya-sacca), "Sinh Là Khổ" (First Noble Truth - "Existence is suffering"), là điều kiện tiên quyết không thể thiếu cho việc đạt đến giác ngộ mà một số người gọi là Nirvana - và những người khác gọi Chúa.

- Cô Armstrong là tác giả của nhiều cuốn sách về thần học và các vấn đề tôn giáo. Cuốn mới nhất của "Vụ kiện cho Thiên Chúa," sẽ được xuất bản bởi Knopf vào cuối tháng này.

► Richard Dawkins lập luận rằng Sự Tiến Hóa cho thấy Chúa chẳng làm gí cả.

Trước năm 1859 thì ai cũng có vẻ tự nhiên đồng ý với Mục sư William Paley, trong nền "Thần học Tự nhiên", rằng sự sáng tạo ra đời sống là công việc vĩ đại nhất của Chúa. Đặc biệt (lòng ngạo mạn có thể thêm vào) đời sống của con người. Ngày nay chúng ta nên sửa lại: Sự Tiến Hóa là công việc vĩ đại nhất của vũ trụ. Tiến Hóa là tạo hóa của đời sống, và đời sống không thể chối cãi gì nữa là sản phẩm đáng ngạc nhiên nhất và ngoạn mục nhất mà những luật vật lý đã từng tạo ra. Sự Tiến Hóa, xin trích dòng in trên một áo thun (T-shirt) đã được một người chúc lành gửi cho tôi, là một màn biểu diễn vĩ đại nhất (the greatest show) trên trần gian, trò chơi duy nhất ở phố.

Thật vậy, sự tiến hóa có lẽ là màn biểu diễn vĩ đại nhất trong toàn vũ trụ. Sự linh cảm của hầu hết các nhà khoa học là có các dạng sống phát triển một cách độc lập, rải rác quanh các hòn đảo hành tinh trong khắp vũ trụ - lan tỏa mỏng quá đến nổi đáng buồn là khó gặp được nhau. Và nếu có cuộc sống ở nơi khác, nó là một cái gì đó mạnh hơn là một linh cảm bảo rằng hóa ra nó vẫn sẽ là đời sống (theo học thuyết) Darwin. Sự tranh cãi thiên về đời sống của người hành tinh lạ nếu quả có thật vẫn yếu hơn sự biện luận rằng - nếu quả thực nó tồn tại - nó sẽ là đời sống (theo học thuyết) Darwin. Nhưng cũng có thể là chúng ta thực sự cô đơn trong toàn vũ trụ, trong đó trường hợp Trái Đất, với màn biểu diễn vĩ đại nhất của nó, là hành tinh đáng kể nhất trong vũ trụ.

Có điều gì đặc biệt về đời sống vậy? Nó không bao giờ vi phạm những luật vật lý. Không hề (nếu đã có vi phạm thì các nhà vật lý đã phải lập trình lại những luật mới - nó vẫn thường xảy ra trong lịch sử của khoa học). Nhưng mặc dù đời sống không bao giờ vi phạm những luật vật lý, nó đẩy chúng vào những lộ trình bất ngờ làm trí tưởng tượng choáng váng. Nếu chúng ta không biết gì về đời sống chúng ta sẽ không tin rằng nó là điều có thể - ngoại trừ, tất nhiên, rằng không có ai ở xung quanh làm điều hoài nghi!

Những luật vật lý, trước khi Sự tiến hóa Darwin bung ra từ chúng, có thể tạo ra đá và cát, thiên vân và tinh tú, những vòng xoáy và làn sóng, những thiên hà mang dạng vòng xoáy và ánh sáng di chuyển theo hình sóng lại hành xử như các hạt. Nó là một vũ trụ bí ẩn sâu sắc đầy thú vị, hấp dẫn trên nhiều mặt. Nhưng nay hãy đi vào đời sống. Hãy nhìn, qua đôi mắt của một nhà vật lý, một con kangaroo đang nhảy, một con dơi đang lao mình, một con cá heo đang vọt lên, một cây cổ thụ Coast Redwood đang vươn cao. Không hề có một hòn đá nhảy như con kangaroo, không hề có một viên sỏi bò tìm bạn tình như một con bọ cánh cứng, không hề có một hạt cát bơi như một con ruồi nước. Không hề có một sinh vật nào trong đám này đã bất tuân tí nào luật vật lý. Đã không hề vi phạm luật của nhiệt động lực học (the laws of thermodynamics) (như là thường bị cáo buộc vô lối) mà lại còn bị cuốn theo bởi chúng.  Đã không hề vi phạm luật của chuyển động, thú vật lại khai thác chúng để có lợi cho mình khi chúng đi, chạy, tránh né, nhảy và bay, chụp mồi hoặc vụt nhảy đến chỗ an toàn.

Đã không hề một lần vi phạm luật vật lý, đời sống rồi cũng khởi sanh vào vùng chưa được thăm dò. Và làm thế nào trò tinh nghịch được thực hiện? Câu trả lời là một quá trình, dù biến đổi trong chi tiết tuyệt vời của nó, đủ đồng bộ để xứng đáng một tên gọi duy nhất: sự tiến hoá Darwin, sự sống còn không ngẫu nhiên của sự biến đổi mã hóa thông tin ngẫu nhiên. Chúng ta biết, chắc chắn như là những gì chúng ta biết trong khoa học, rằng đó là quá trình đã tạo ra sự sống trên hành tinh của chúng ta. Và tôi đặt cược, như tôi đã nói, là quá trình này vẫn đang xảy ra bất cứ nơi nào đời sống có thể được tìm thấy trong vũ trụ.

Điều gì xảy ra nếu màn biểu diễn vĩ đại nhất trên trái đất lại không phải là màn biểu diễn vĩ đại nhất trong vũ trụ? Điều gì xảy ra nếu có các dạng sống trên các hành tinh khác đã tiến hóa vượt xa mức độ của chúng ta về trí thông minh và sáng tạo mà chúng ta nên xem họ như là các Chúa, chúng ta may mắn (hoặc không may) khi gặp họ? Họ có thực sự là thần thánh? Chúng ta có bị cám dỗ mà quì xuống và tôn thờ họ, như một người nông dân thời Trung có thể làm nếu đột nhiên nhìn thấy các phép lạ cỡ như là một chiếc phi cơ Boeing 747, một điện thoại di động hoặc Google Earth? Nhưng, tuy nhiên những kẻ hành tinh lạ có vẻ giống-Chúa, họ vẫn không phải là các Chúa, và chỉ vì một trong những lý do rất quan trọng. Họ không tạo ra vũ trụ, vũ trụ tạo ra họ, cũng giống như vũ trụ đã tạo ra chúng ta vậy. Tạo ra vũ trụ là điều không sự thông minh, dù siêu nhân, có thể làm được, bởi vì một sự thông minh vốn phức tạp – theo thống kê thì xác suất quá nhỏ - và do đó phải nẩy ra, lớn dần, từ những khởi đầu đơn giản: từ một vũ trụ không sức sống – vùng không có phép lạ, đó là vật lý.

Với bà mụ thì sự nẩy ra như thế là thành quả độc nhất của sự tiến hóa Darwin. Nó khởi đầu với sự đơn giản nguyên thỉ và nuôi dưỡng, qua những mức độ chậm rãi và lý giải được, sự nẩy ra của sự phức tạp: sự phức tạp có vẻ vô hạn – tiến chắc đến mức độ phức tạp của con người chúng ta và rất có thể còn đi xa hơn nữa. Có thể có các thế giới mà ở đó đời sống siêu nhân phát triển, siêu nhân đến một mức độ mà trí tưởng tượng của chúng ta không thể nắm bắt được. Nhưng siêu nhân không có nghĩa là siêu nhiên. Sự tiến hóa Darwin là một quá trình duy nhất chúng ta biết rằng cuối cùng có khả năng tạo ra bất cứ điều gì phức tạp như những trí thông minh sáng tạo. Một khi xong việc, tất nhiên, những trí thông minh có thể tạo ra những thứ phức tạp khác: tác phẩm nghệ thuật và âm nhạc, công nghệ tiên tiến, máy vi tính, Internet và ai biết được việc gì trong tương lai? Sự tiến hóa Darwin có thể không phải là quá trình sinh sản duy nhất trong vũ trụ. Có thể có “những cái cần cẩu” (cranes) khác (Từ của Daniel Dennett, dùng để đối lại với “lưỡi móc trên không” (skyhooks) mà chúng ta chưa phát hiện hoặc tưởng tượng ra. Nhưng, tuy những cần cẩu giả định có thể là tuyệt vời và khác với Sự tiến hóa Darwin, chúng vẫn không thể là phép ảo thuật. Chúng sẽ chia sẻ với Sự tiến hóa Darwin tiện ích để nâng cao sự phức tạp, như là một đặc tính nẩy ra, từ sự đơn giản, trong khi đó vẫn không bao giờ vi phạm pháp luật tự nhiên.

Vậy chứ Chúa nằm ở chỗ nào? Điều tử tế nhất đáng nói là nó cho thấy Chúa chẳng có gì để làm, và không có những thành tựu gì đáng được sự ca tụng của chúng ta, sự thờ phượng của chúng ta hay sự khiếp sợ của chúng ta. Tiến hóa là giấy thông báo sự dư thừa nhân công cho Chúa, là giấy thôi việc của Ông ta. Nhưng chúng ta phải đi xa hơn. Một trí thông minh sáng tạo phức tạp chẳng có việc gì để làm vẫn không phải là dư thừa. Một nhà thiết kế thần thánh bị loại bỏ vì xét rằng ông ta ít nhất phải là phức tạp như các thực thể được ông lăn ra để giải thích. Chúa không chết. Ngay từ đầu Ông chẳng bao giờ sống.

Nay có một tầng lớp nhà thần học tinh vi hiện đại nào đó sẽ nói điều như thế này: "Trời ạ, tất nhiên chúng ta không nên ngây thơ hay đơn giản để quan tâm đến việc Chúa tồn tại. Tồn tại là một mối ám ảnh của thế kỷ 19! Trong một ý thức khoa học, Chúa tồn tại hay không chẳng ăn nhầm gì cả. Chuyện đáng nói là liệu ông ta tồn tại cho bạn hay cho tôi. Nếu Chúa là thực cho bạn thì chẳng ai thèm quan tâm đến việc khoa học làm cho ông ta dư thừa? Đúng là bọn ưu tú kiêu ngạo!”

Vâng, nếu đó là những gì làm cho chiếc thuyền nan của bạn nổi, bạn sẽ phải chèo nó ngược một con lạch rất cô đơn. Niềm tin chính thống của các dân tộc trên thế giới là rất rõ ràng. Họ tin vào Chúa, và đó có nghĩa là họ tin rằng ông ta tồn tại trong thực tế khách quan, tựa như sự vững chắc của sự tồn tại của Khối Đá Gibraltar. Nếu những nhà thần học tinh vi hoặc nhà tương-đối-luận hậu hiện đại nghĩ rằng họ đang cứu được Chúa khỏi đống phế liệu dư thừa bằng cách coi nhẹ tầm quan trọng của sự tồn tại, họ nên nghĩ lại. Hãy nói với quần chúng tín đồ của một nhà thờ hoặc thánh thất Hồi giáo rằng sự tồn tại là một thuộc tính bị dán chặt quá khiếm nhã vào Chúa của họ, và họ sẽ gán cho bạn nhãn hiệu: một kẻ vô thần. Họ đúng.

- Ông Dawkins là tác giả của "The Selfish Gene" (Gien Ích Kỷ), “The Ancestor's Tale," (Câu Chuyện Tổ Tông), "The God Delusion." (Ảo Tưởng Về Chúa) Cuốn sách mới nhất của ông, "The Greatest Show on Earth," Màn Biểu Diễn Vĩ Đại Nhất Trên Trần Gian) sẽ được xuất bản bởi Free Press ngày 22 tháng 9.

TTL dịch

(Tháng 9, 2009)

''Chúa là điểm khởi đầu và cũng là điểm kết thúc. Nó như một vòng tròn ấy,'' cô gái trả lời.

Được đào tạo trong môi trường vô thần, tôi lớn lên với niềm tin vào thuyết tiến hóa lớn hơn vào tôn giáo cho dù có người giải thích Thượng đế là câu trả lời cho câu hỏi “Ai tạo ra vạn vật” và thuyết tiến hóa là sự trả lời cho câu hỏi “Vạn vật được tạo ra như thế nào”

Khi sang phương Tây, sống trong một xã hội mà tôn giáo có vị trí lớn hơn nhiều trong xã hội, tôi bắt đầu đặt câu hỏi “Liệu có Chúa hay không”?

Một cô bạn đồng nghiệp ở BBC từ vài năm nay chỉ có những công việc tạm thời vài tháng một nhưng vẫn tin có ngày Chúa sẽ giúp cô.

Trưa thứ Ba hàng tuần cô đều tới buổi cầu nguyện của một nhóm những người sùng đạo.

Sau khi mời tôi đi mấy lần tôi đều từ chối, cô bảo tôi có muốn cầu gì cô sẽ cầu giúp.

Tôi cũng có ngỏ ý nhờ cô giúp, nhưng cho tới nay cả cô và tôi đều vẫn đang chờ đợi.

Lỗ hổng

Rồi tuần này báo Wall Street Journal mời hai cây viết có tiếng bàn về chuyện con người có trên trái đất này do bàn tay của Thượng đế hay nhờ vào sự tiến hóa.

Một trong hai người được mời tranh luận, Giáo sư đã có những cuốn sách bán được hàng triệu bản, Richard Dawkins nói sự tiến hóa của loài người và vạn vật trên trái đất là ''Màn diễn ngoạn mục nhất trái đất''.

Đây cũng là tựa đề của cuốn sách mới nhất của ông sẽ ra mắt vào ngày 22/9.

Trong khi đó khách mời thứ hai của Wall Street Journal là bà Karen Armstrong.

Bà nói: “Tôn giáo không phải là khoa học chính xác mà là một loại nghệ thuật, giống như nhạc hay hội họa, giới thiệu với chúng ta một dạng thức kiến thức khác với những điều duy lý và cũng không dễ dàng có thể giải thích bằng lời.”

Hai bài viết của bà Armstrong và ông Dawkins đã thu hút được gần 700 bình luận, cả ủng hộ và phản đối thuyết tiến hóa và tạo hóa.

Xin tạm trích một vài ý kiến:

Steven Knudsen viết: ''Tìm hiểu khoa học là rất quý giá và tôi biết ơn những người đã cống hiến cuộc sống của họ cho khoa học. Vấn đề nảy sinh khi có người tin rằng nghiên cứu khoa học là cách duy nhất để tìm câu trả lời. Nó giống như thế này: một người đánh mất chía khóa trên phố và quyết định chỉ tìm chìa khóa ở những nơi có đèn đường vì dưới ánh sáng anh ta nhìn rõ hơn.''

Stephen Beckwith tranh luận: ''Khoa học có nhiều niềm tin và giả định tới mức nó gần tạo ra một tôn giáo của riêng nó.''

Patricia Mueller nói: “Quý vị nói khoa học có nhiều lỗ hổng trong logic... thế nhưng quý vị lại chẳng cần bằng chứng nào cả để tin vào Chúa”?

Còn Richard Yunger viết: “Trên thực tế chúng ta phí thời gian và năng lượng thảo luận vấn đề này. Chúng ta không có bằng chứng rằng Chúa tồn tại. Không ai ngày nay có bằng chứng cụ thể nào rằng Jesus Christ do Chính Chúa cử tới.”

Bảo hiểm

Có những người nói họ ngả về khả năng Thượng đế tồn tại và coi đây là “bảo hiểm rẻ tiền” cho sự cứu rỗi linh hồn vì nghĩ tới chuyện trở về một con số không tròn trĩnh đáng sợ quá.

Những người không có đức tin khác lại cho rằng nếu họ gặp Thượng đế sau này và giải thích rằng họ đã đi tìm sự thật nhưng không có đủ bằng chứng về chuyện Thượng đế tồn tại họ sẽ được Thượng đế đánh giá cao hơn là những người tin mù quáng.

Nhưng Giáo sư Richard Dawkins thậm chí nói rằng tôn giáo là một loại ''virus tâm trí'' trong khi độc giả Wall Street Journal nói niềm tin tôn giáo gây ra nhiều sự giết chóc và tra tấn hơn bất kỳ niềm tin nào khác.

Tôi cũng biết một cây bút của Mỹ viết rằng ông không thích tôn giáo* vì ông muốn đi thẳng tới Chúa chứ không muốn qua môi giới.

Rồi có người còn nói tôn giáo “là chuyện cổ tích của người lớn” và sự tin vào Chúa đòi hỏi người ta nhiều hơn việc tin vào Santa Claus.

Nói đến Santa Claus, con trai lớn của tôi, năm nay tám tuổi, vẫn tin trò chơi Nintendo do Santa Claus chui qua ống khói vào nhà tặng.

Ở trường cậu cũng tham gia các buổi cầu nguyện vào những dịp Giáng Sinh hay Phục Sinh.

Cũng có lần con trai tôi hỏi: “Bố ơi, Sophie bảo những ai tin vào Chúa khi chết đi sẽ lên thiên đường còn không tin khi chết sẽ xuống địa ngục. Đúng không bố?”

Sophie là bạn gái học cùng lớp.

Tôi trả lời tôi không biết nhưng để cho cháu yên tâm tôi bảo tôi tin rằng những người tốt sẽ được lên thiên đường.

Còn con gái tôi có lần nghe nói tới chuyện sẽ có lúc tôi lên thiên đường bỗng bật khóc bảo: “Thế lúc đấy con muốn ôm bố làm sao con ôm được”.

Những lúc như vậy tôi thấy những tranh luận có Chúa hay không bỗng không còn nhiều ý nghĩa.

Tôi cùng quan điểm với những người nói rằng mỗi ngày trong cuộc sống là quý giá và nếu mọi người đều sống đúng mực, không làm cho những người khác những điều chính mình không muốn, có lẽ cuộc sống sẽ không có nhiều điều phiền toái.

NGUYỄN HÙNG, BBC, ngày 18/9/09

NDVN, ngày 22/9/09

NGHI CHÚ: